Η έννοια της συμμετοχικότητας με μια πρώτη ματιά θα έλεγε κανείς πως σχετίζεται με τη συμμετοχή των ατόμων σε δράσεις που αφορούν τα ίδια αλλά και το σύνολο και εμπνέεται από την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και αλληλεπίδραση. Αυτό το είδος συμμετοχικότητας σαφώς ενισχύεται μέσω της τεχνολογίας, η οποία επιτρέπει στον σύγχρονο άνθρωπο τόσο την πολύπλευρη ενημέρωση όσο και τη συμμετοχή στα κοινά, σε επιμορφωτικά σεμινάρια, ημερίδες και ποικίλα επίκαιρα προγράμματα αδιακρίτως τόπου ή ακόμη και χρόνου αν είναι ασύγχρονη.
Η συμβολή των τεχνολογικών μέσων στη συμμετοχικότητα κατέστη ιδιαίτερα αισθητή και υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας στην Ελλάδα, ίσως επειδή τότε αυτά αποτελούσαν τον μοναδικό τρόπο επικοινωνίας και συμμετοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συμμετοχικότητας μέσω του διαδικτύου αποτέλεσε το πρόγραμμα #climateofchange, το οποίο, αν και διεξήχθη διαδικτυακά το σχολικό έτος 2020-2021, φιλοξένησε μαθητές και εκπαιδευτικούς από ολόκληρη την Ελλάδα δίνοντάς τους την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρία επιμορφωτικά σεμινάρια σχετικά με τα ρητορικά αγωνίσματα και την κλιματική αλλαγή, να ευαισθητοποιηθούν και ενημερωθούν για επίκαιρα ζητήματα και να συμμετάσχουν στους αγώνες διττού λόγου. Οι νεαροί debaters όχι μόνο κοινωνικοποιήθηκαν αλλά και εκπαιδεύτηκαν στην έννοια “ψηφιακή συμμετοχικότητα”... Το παραπάνω αποτελεί μονάχα ένα παράδειγμα της συμβολής της τεχνολογίας στην προώθηση της συμμετοχικότητας!
Ωστόσο, αν εκλάβουμε ως συμμετοχικότητα όχι μόνο τη συμμετοχή
και την από κοινού εργασία, αλλά και την άμεση αλληλεπίδραση, τη διάδραση και
τη ζωντάνια της επικοινωνίας, οι οποίες αποτελούν βασικές ανάγκες του ανθρώπου,
τότε τα τεχνολογικά μέσα δεν αρκούν, δεδομένου πως μόνο η δια ζώσης
συμμετοχικότητα πληρεί τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ο αυθορμητισμός, τα
εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία, η βλεμματική επαφή, όπως άλλωστε και η
ολοκληρωμένη επικοινωνία επιτυγχάνονται και αναδεικνύονται αποκλειστικά μέσω
της φυσικής παρουσίας.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, η τεχνολογία δε διαμορφώνει μονάχα τον ορισμό της συμμετοχικότητας, αλλά ,είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά, εμπλουτίζει το περιεχόμενο, αναβαθμίζει τις δυνατότητες και εκσυγχρονίζει τις μεθόδους διεξαγωγής μιας δράσης. Για παράδειγμα, δεν ήταν ανέκαθεν εφικτή η κατάθεση ψήφου από απόσταση πολλών χιλιομέτρων, ούτε η ραγδαία ενημέρωση των πολιτών μέσω του πατήματος ενός κουμπιού και η συμμετοχή τους σε πληθώρα προγραμμάτων με σκοπό την πνευματική και κοινωνική τους καλλιέργεια! Η τεχνολογία καταλύει τα όρια του χώρου και του χρόνου δίνοντας στη συμμετοχικότητα πολυδιάστατο χαρακτήρα.
Από τα προαναφερθέντα εξάγεται το συμπέρασμα πως υπάρχουν δύο
“είδη” συμμετοχικότητας: Tο
πρώτο περιορίζεται στην έννοια της συμμετοχής και επιτυγχάνεται ολοκληρωμένα
και μέσω του διαδικτύου και το δεύτερο, στα πλαίσια της διάδρασης και της
αμεσότητας, απαιτεί τη φυσική παρουσία. Η συνεχής και ραγδαία εξέλιξη της
τεχνολογίας ωθεί και στη δημιουργία ενός καινούργιου όρου, την “ψηφιακή
συμμετοχικότητα”, η οποία εκτυλίσσεται και αναδεικνύεται μέσω του διαδικτύου
και εντάσσεται στο πρώτο “είδος”…
Καταληκτικά, επιβάλλεται ως κοινωνία να κατανοήσουμε σε βάθος την έννοια
“συμμετοχικότητα” και να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τα οφέλη που μπορεί να μας
προσφέρει, καθώς πρόκειται για ένα πολυδύναμο εργαλείο με ποικίλες εκφάνσεις
στη σύγχρονη ζωή.
Κατερίνα Κοντεκάκη Α2